Karcinom pluća: Razlike između sitnoćelijskog karcinoma pluća i nesitnoćelijskog karcinoma pluća

Prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji, karcinom pluća je vodeći uzrok smrti povezane sa karcinomom u svetu.

Karcinom pluća je odgovoran je za najveću stopu smrtnosti i među muškarcima i među ženama. ¹ Procenjeno je da je 2020. godine bilo 2,2 miliona novih slučajeva karcinoma pluća i 1,8 miliona smrti u celom svetu, sa procenjenim povećanjem od 30% u narednih deset godina.

Opterećenje karcinomom pluća je primetno na globalnom nivou.^1.2 Stoga je svest o karcinomu pluća od suštinskog značaja jer može pomoći ljudima da bolest otkriju rano, kada su i mogućnosti lečenja bolje.

Poznavanje razlike između vrsta karcinoma pluća je od suštinskog značaja za pacijente kako bi razumeli ovu bolest i za zdravstvene radnike kako bi pružili delotvorno lečenje.

Na primer, gotovo 70% pacijenata sa sitnoćelijskim karcinomom pluća (SCLC – Small Cell Lung Cancer) je već razvilo uznapredovalu bolest kada im je prvi put postavljena dijagnoza.³ Rano otkrivanje i lečenje može da poboljša stopu preživljavanja i ukupne zdravstvene ishode.

Postoje dve glavne vrste karcinoma pluća: sitnoćelijski karicnom pluća (SCLC) i nesitnoćelijski karcinom pluća (NSCLC – Non-Small Cell Lung Cancer).

Postoje značajne razlike u karakteristikama ovih tumora, obrascima metastaza, simptomima, vezom sa pušenjem, opcijama za lečenje, stopama preživljavanja i izazovima u otkrivanju lekova.

Karakteristike tumora

Sitnoćelijski karcinom pluća (SCLC)

Sitnoćelijski karcinom je vrsta karcinoma pluća koja raste i koja se širi brže i agresivnije od nesitnoćelijskog karcinoma pluća (NSCLC). Obično se pacijentima sa sitnoćelijskim karcinomom pluća dijagnostikuje karcinom kada se već proširio izvan pluća. Zbog njegove prirode da brzo raste, verovatno je da će se proširiti na druga mesta u organizmu (metastaze) u ranoj fazi bolesti. Iako su hemioterapija i zračna terapija efikasne terapije, karcinom se često vraća u nekom trenutku kod većine pacijenata.⁴

Nesitnoćelijski karcinom pluća (NSCLC)

NSCLC uključuje nekoliko podvrsta, kao što su adenokarcinom, karcinom skvamoznih ćelija i karcinom velikih ćelija. NSCLC ima sporiju stopu rasta i manje je verovatno da će se proširiti u druge delove organizma od SCLC. Oko 85% karcinoma pluća spada u nesitnoćelijske karcinome pluća ⁴:

• Adenokarcinomi počinju u ćelijama koje inače luče supstance poput mukusa. Ova vrsta karcinoma pluća se uglavnom javlja kod pušača ili kod bivših pušača, ali može se javiti i kod nepušača. Adenokarcinom se češće sreće kod žena i mlađih ljudi nego druge vrste karcinoma pluća. Obično se nalazi u spoljašnjim delovima pluća i veća je verovatnoća da će biti rano otkriven. Osobe sa adenokarcinomom in situ (koji se ranije nazivao bronhioloalveoralni karcinom) obično imaju bolju prognozu od onih sa drugim vrstama karcinoma pluća.
• Karcinomi skvamoznih ćelija počinju u ravnim ćelijama koje oblažu unutrašnjost disajnih puteva u plućima. Često su povezani sa pušenjem i obično se nalaze u centralnom delu pluća u blizini glavnog disajnog puta (bronha).
• Karcinom velikih ćelija može da se javi u bilo kom delu pluća i brzo se širi, što otežava lečenje. Podvrsta karcinoma velikih ćelija koji se zove krupnoćelijski neuroendokrini karcinom (LCNEC) je brzorastući karcinom koji je sličan sitnoćelijskom karcinomu pluća.
• Druge podvrste nesitnoćelijskog karcinoma pluća (NSCLC), kao što su adenoskvamozni i sarkomatoidni karcinom, su mnogo ređe.

Metastaze i simptomi

SCLC ima veću sklonost da brže metastazira u udaljene organe, kao što su jetra, kosti, nadbubrežne žlezde i mozak. Suprotno tome, NSCLC se širi na obližnje limfne čvorove pre nego što zahvati udaljena mesta.^1.3

Skoro četvrtina slučajeva karcinoma pluća je asimptomatska. Međutim, i SCLC i NSCLC imaju zajedničke simptome, kao što su:^1,3

• Uporan kašalj
• Iskašljavanje krvi
• Kratak dah
• Bol u grudima
• Umor
• Gubitak apetita
• Gubitak težine
• Otežano gutanje
• Oticanje lica, vrata i gornjeg dela grudnog koša

Veza sa pušačkim statusom

Pušenje se čvrsto povezuje sa obe vrste karcinoma pluća. Aktivno i pasivno pušenje je vodeći uzrok karcinoma pluća, koji je odgovoran za približno 85% svih slučajeva karcinoma pluća, što uzrokuje izuzetno visoku incidencu.¹

Oko 98% SCLC slučajeva povezano je sa pušenjem, dok se približno 85% slučajeva NSCLC javlja kod sadašnjih ili bivših pušača. Prestanak pušenja je najbolji način da se spreči karcinom pluća.^1,3

Drugi faktori rizika koje treba izbagavati su:

• zagađenje vazduha i izlaganje metalnoj ili mineralnoj prašini,
• pasivno pušenje,
• izloženost radonu
• izloženost zračenju,
• opasnosti na radnom mestu kao što su hemikalije i azbest

Opcije lečenja

U ranim stadijumima karcinoma pluća, glavni način lečenja je operacija radi uklanjanja tumora. Pre operacije, hemioterapija ili zračna terapija mogu da smanje tumor. Dodatno lečenje nakon operacije pomaže da se smanji rizik od vraćanja karcinoma. Ako operacija nije moguća, radioterapija ili stereotaksična radioterapija tela (SBRT) mogu da se koriste. Ciljana terapija i imunoterapija takođe se mogu razmatrati u zavisnosti od karakteristika tumora.

Lečenje uznapredovalog karcinoma pluća koji se proširio zavisi od faktora kao što su opšte zdravlje, stepen proširenosti, vrsta karcinoma, genetika i preferencije. Ciljevi su da se produži preživaljavanje, poboljšaju simptomi i kvalitet života.

Sistemske terapije kao što su hemioterapija, ciljana terapija i imunoterapija su od vitalnog značaja za lečenje uznapredovalog karcinoma pluća.

Pristup lečenja za SCLC i NSCLC se razlikuje.

SCLC je osetljiv na hemioterapiju i na zračnu terapiju. Operacija se uglavnom ne preporučuje zbog sklonosti ka ranim metastazama. S druge strane, NSCLC se često leči kombinacijom operacije, zračne terapije i ciljanim terapijama ili imunoterapijama koje posebno ciljaju genetske mutacije ili proteine u ćelijama karcinoma.

Stope preživljavanja

Prognoza za SCLC je uglavnom loša zbog agresivne prirode i ranih metastaza. Petogodišnja stopa preživljavanja za SCLC je oko 7%.

NSCLC ima raznovrsniju prognozu, pri čemu slučajevi u ranim stadijumima imaju višu stopu preživljavanja od slučajeva u uznapredovalim stadijumima. Sve u svemu, petogodišnja stopa preživljavanja za NSCLC se kreće od 28%, u zavisnosti od stadijuma kada se dijagnostikuje.⁵

Izazovi u otkrivanju leka za SCLC

Otkrivanje novih lekova za SCLC predstavlja veliki izazov.

Prvo, SCLC je veoma heterogen, što znači da različiti tumori mogu da imaju različite genetske mutacije i molekularne karakteristike. Ova osobina otežava razvoj delotvornih ciljanih terapija kod mnogih pacijenata. Pored toga, SCLC ima visoku stopu mutacije, koja omogućava stvaranje brze rezistencije na hemioterapiju i ciljane terapije. SCLC se često dijagnostikuje u kasnijim stadijumima kada se bolest već proširila, što ograničava efikasnost lokalizovanog lečenja, poput operacije. Ovi faktori doprinose tome da je pronalaženje delotvornih terapija za SCLC veliki izazov. Stoga, konvencionalni pristupi u otkrivanju lekova koji ciljaju izmenjene signalne puteve u SCLC mogu biti neuspešni, što zahteva istraživanje novih metoda.⁶

 

Reference

 

1. World Health Organization: WHO & World Health Organization: WHO. (2023). Lung cancer. www.who.int. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/lung-cancer
2. Urgent, Coordinated global action on lung cancer. (2023, October 9). World Economic Forum. https://www.weforum.org/whitepapers/urgent-coordinated-global-action-on-lung-cancer/
3. Basumallik, N. (2023, July 10). Small cell lung cancer. StatPearls - NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482458/
4. What is lung cancer? | Types of lung cancer. (n.d.). American Cancer Society. https://www.cancer.org/cancer/types/lung-cancer/about/what-is.html
5. SEER*Explorer: An interactive website for SEER cancer statistics [Internet]. Surveillance Research Program, National Cancer Institute. Accessed at https://seer.cancer.gov/explorer/  on February 23, 2023.
6. Khan, P., Siddiqui, J. A., Maurya, S. K., Lakshmanan, I., Jain, M., Ganti, A. K., Salgia, R., Batra, S. K., & Nasser, M. W. (2022). Epigenetic landscape of small cell lung cancer: small image of a giant recalcitrant disease. Seminars in Cancer Biology, 83, 57–76. https://doi.org/10.1016/j.semcancer.2020.11.006